Heb je altijd speciale software nodig om op een correcte manier teksten in het Dari, Farsi of Pashto op te maken? Ja en nee. Met betaalbare plug-ins als World Tools en ScribeDOOR kun je korte stukjes Dari verwerken in reguliere versies van Adobe Indesign of Illustrator. Enige kennis van taal en schrift is wel een voorwaarde, want het kan snel misgaan.

Voor grotere stukken lopende tekst is het inschakelen van een specialist echt noodzakelijk. Die typograaf of DTP'er moest dan ook de Middle East-editie van Indesign in huis hebben, plus de benodigde (prijzige) fonts. De overtreffende trap in Perzisch-Arabische typografie bod tot voor kort de Tasmeen-plugin van Decotype. Verleden tijd, want de laatste release van Tasmeen was voor Indesign CC 2021. Verkoper Winsoft levert ook geen nieuwe (oude) licenties meer.

Met de overgang naar de Creative Cloud is het makkelijker geworden om via Adobe Indesign of Illustrator in een andere taal te installeren. Veel van de specifieke instellingen voor Perzische en Arabische schriftsystemen waarover je in de ME-edities beschikte, vind je terug in Adobe's cloud-applicaties. Collegiaal advies voor de vormgevers die zonder kennis van het Dari of Farsi aan de slag gaat: mail ons even, zodat we je inspanningen kunnen nalopen. Een fout is snel gemaakt.

Teksten die in het Arabisch/Perzische schrift gezet worden kennen geen afbrekingen. Afbrekingen worden vaak gebruikt om een tekst passend te krijgen als de ruimte beperkt is, bijvoorbeeld bij verpakkingen. Die optie heb je dus niet voor de Perzische en aanverwante schriftsystemen.

Als tekst moet worden uitgevuld kan de typograaf gebruik maken van zogenaamde kashida's, waarbij de verbindingsstreep in een woord verlengd wordt tot aan het einde van de regel. Het niet (1) of wel (2) toepassen van kashida kan in de ME-versie van Indesign worden ingesteld. In modern zetwerk zie je overigens zelden kashida's. Engelstalige literatuur spreekt vaak over 'stretching' of 'elongation'.

Het is vaak handig om (na controle door een native speaker) de tekst in Indesign of Illustrator naar lettercontouren (outlines) te converteren, anders loop je de kans dat bij (her-)openen van je document bij de drukker het alsnog fout gaat. Het resultaat lijkt voor het ongeoefend oog op Perzisch of Farsi, maar er staat in feite onleesbare flauwekul.

Hetzelfde zie je vaak bij het knippen en plakken vanuit een correct Word-bestand naar Indesign. Zelfs bij het gebruik van een juiste letter in Indesign gaat het soms fout: de glyphs staan verkeerd om en zijn niet met elkaar verbonden. Nummer 3 hieronder is correct Dari-Farsi zetsel, nummer 4 klopt totaal niet. Zo is menig correcte PDF helaas fout van de drukpers gekomen.

Waren lange tijd de opties voor lettertypen voor Dari-Farsi typesetting beperkt in vergelijking met de enorme keuze aan Latijnse schriften; tegenwoordig ligt dat echt anders. Nieuwe generaties typografen brengen het ene naar de andere schitterende font uit, soms traditioneel van stijl (broodtekst), maar vaker nog modern. De laatste ontwerpen zijn zeer geschikt voor marketingcommunicatie, signage, online typografie en reclamewerk.

Relatief wel nieuw zijn typografische globetrotters, de multilingual typefaces (soms eigenlijk foutief font superfamilies genoemd), waarbij bijvoorbeeld Farsi/Arabische lettertekens stijlvol gecombineerd worden met Latijnse glyphs, en vaak nog andere schriftsystemen als Thai, Devanagari en Chinees. Reeds lang gevestigde namen als de letterfamilies Frutiger en Univers hebben zo ook hun Arabische en Perzische evenknie gekregen.

Een overzicht van lettertypen om Farsi en Dari tekst te zetten vind je op de Pinterest-pagina van Luna 3. Ook is aangegeven of we deze letter in huis hebben (in voorbereiding).