Heb je altijd speciale software nodig om op een correcte manier teksten in het Farsi, Dari of Pashto op te maken? Ja en nee. Met betaalbare plug-ins als World Tools en ScribeDOOR kun je korte stukken Farsi verwerken in (soms oude) reguliere taalversies van Adobe Indesign of Illustrator. Dit werk zou een oplettende vormgever eventueel zelf kunnen doen, al is enige kennis van taal en schrift wel een voorwaarde. Want het kan al snel misgaan.

Voor grotere stukken lopende tekst, brochures, boeken, etc. is het inschakelen van een specialist eigenlijk onontbeerlijk. En ook het gebruik van de Middle East-editie van Indesign was lange tijd hiervoor noodzakelijk. De overtreffende trap in Perzisch-Arabische typografie bod Tasmeen van Decotype, dat als set van plug-ins verkrijgbaar was voor Indesign CC. Verleden tijd, want de laatste release van Tasmeen was voor Indesign CC 2021. Verkoper Winsoft levert ook geen nieuwe (oude) licenties meer.

Met de overgang naar de Creative Cloud is het makkelijker geworden om bij Adobe een andere taalvariant van Indesign, Illustrator of Photoshop te bemachtigen. Veel van de specifieke instellingen voor Perzische en Arabische schriftsystemen waarover je in de ME-edities beschikte, vind je gelukkig vandaag de dag terug in Adobe's cloud-abonnement. Advies voor de doe-het-zelvende vormgever die zonder (veel) kennis van het Farsi of Arabisch aan de slag gaat: mail ons even, zodat we je inspanningen kunnen checken. Want een fout is snel gemaakt.

Teksten die in het Arabisch/Perzische schrift gezet worden kennen geen afbrekingen. Afbrekingen worden vaak gebruikt om een tekst passend te krijgen als de ruimte beperkt is, bijvoorbeeld bij verpakkingen. Die optie heb je dus niet voor de Perzische en aanverwante schriftsystemen.

Als tekst moet worden uitgevuld kan de typograaf gebruik maken van zogenaamde kashida's, waarbij de verbindingsstreep in een woord verlengd wordt tot aan het einde van de regel. Het niet (1) of wel (2) toepassen van kashida kan in de ME-versie van Indesign worden ingesteld. In modern zetwerk zie je overigens zelden kashida's.

Het is vaak handig om (na controle door een native speaker) de tekst in Indesign of Illustrator naar lettercontouren (outlines) te converteren, anders loop je de kans dat bij (her-)openen van je document bij de drukker het alsnog fout gaat. Het resultaat lijkt voor het ongeoefend oog op Perzisch of Farsi, maar er staat in feite onleesbare flauwekul.

Hetzelfde zie je vaak bij het knippen en plakken vanuit een correct Word-bestand naar Indesign. Zelfs bij het gebruik van een juiste letter in Indesign gaat het soms fout: de glyphs staan verkeerd om en zijn niet met elkaar verbonden. Nummer 3 hieronder is correct Perzisch, nummer 4 klopt totaal niet. Zo is menig correcte PDF helaas fout van de drukpers gekomen.

Waren lange tijd de opties voor lettertypen voor Farsi typesetting beperkt in vergelijking met de enorme keuze aan Latijnse schriften; tegenwoordig ligt dat echt anders. Nieuwe generaties typografen brengen het ene naar de andere schitterende font uit, soms traditioneel van stijl (broodtekst), maar vaker nog modern. De laatste ontwerpen zijn zeer geschikt voor marketingcommunicatie, signage, online typografie en reclamewerk.

Relatief wel nieuw zijn typografische globetrotters, de multilingual typefaces (soms eigenlijk foutief font superfamilies genoemd), waarbij bijvoorbeeld Farsi/Arabische lettertekens stijlvol gecombineerd worden met Latijnse glyphs, en vaak nog andere schriftsystemen als Thai, Devanagari en Chinees. Reeds lang gevestigde namen als de letterfamilies Frutiger en Univers hebben zo ook hun Arabische en Perzische evenknie gekregen.

Een overzicht van lettertypen om Farsi en Dari tekst te zetten vind je op de Pinterest-pagina van Luna 3. Ook is aangegeven of we deze letter in huis hebben (in voorbereiding).